विधानसभा निवडणुकीत भाजपप्रणीत महायुतीचा प्रचंड मताधिक्यातील विजय हा अनेक डाव्या विचारसरणींच्या चिंतातूर जंतूंचा छाती पिटण्याचा विषय झाला आहे. डॉक्टर बाबा आढाव, कुमार सप्तर्षी असे अनेक पुरोगामी तथाकथित विचारवंत की, ज्यांना त्यांच्या जवळचे लोकसुद्धा विसरले आहेत व विचारत नाहीत. त्यांना अचानक जाणता राजा यांच्याकडून प्रमोशन मिळून ते आता आत्मक्लेष करू लागले आहेत.
          आपणास कदाचित आठवत असेल, राष्ट्र सेवादल, प्रजा समाजवादी पक्ष, संयुक्त समाजवादी पक्ष यांचे एके काळी महाराष्ट्रात मोठे वजन होते. अनेक त्यागी कार्यकर्त्यांनी महाराष्ट्रात समाजवादी चळवळ नावारूपास आणली होती. पण व्यक्तिगत अहंकार व खोट्या कल्पना यांतून ही चळवळ मागे पडत गेली. याचे कारण यांनी निरनिराळी पीठे स्थापन केली व हे पीठाधीश आयते मलिदा खात राहिले. यामुळे चळवळीत नवीन कार्यकर्त्यांची भरती बंद पडली. ज्याप्रमाणे मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष हा एक वृद्धाश्रम झाला, त्याप्रमाणे ही समाजवादी चळवळसुद्धा वृद्धाश्रम झाली. कारण खोटे अहंकार, खोट्या कल्पना व खोटी विचारसरणी फार दिवस चालत नाही, हे त्यांच्या अद्यापही लक्षात आले नाही. सन १९८० मध्ये इंदिरा गांधी पुन्हा सत्तेत आल्यावर त्यांनी विचारपूर्वक डाव्या चळवळीला जवळ केले व त्यांना हवा तसा निधी उपलब्ध करून दिला. तसेच परकीय निधी त्यांना मिळण्यातील अडचणी दूर केल्या. त्यामुळे पै-पै गोळा करून संघटना चालवायची हे लोक विसरून गेले व त्यांनी त्यांच्या संस्था या आपल्या विश्रांती व मलीदा खाण्यासाठी वापरल्या. नवीन कार्यकर्त्यांना जोडावे, त्यांना आपला विचार सांगावा, त्यांना त्याग शिकवावा हेसर्व समाजवादी पुढारी विसरून गेले. मोहन धारिया, चंद्रशेखर यांच्यापासून गावगल्लीतील पुढारी काॅंग्रेसच्या दावणीस बांधून घेण्यात धन्यता मानू लागले. केवळ हिंदुत्व व संघ याला विरोध म्हणजे आपली इतिकर्तव्यता, असे समजून हे सर्व समाजवादी जगत आले.
           एकीकडे महाराष्ट्राच्या राजकारणातील दिग्गज एस. एम. जोशी, ना. ग. गोरे यासर्व महान व्यक्तींच्या कार्यावर आपली सुखाची पोळी भाजत हेसर्व दुय्यम दर्जाचे कार्यकर्ते दंग राहिले. त्यातून कधी संसदेत इंदिरा गांधींना पाठिंबा द्यायचा, तर कधी विधानसभेत काँग्रेसची पाठराखण करायची. यातून सुखाला चटावले व संघर्षाला मुकले. संघर्ष हा विषय त्यांनी आपल्या शब्दकोशातून काढून टाकला व केवळ पत्रकबाजी, लेख लिहिणे, तर्कदृष्ट विचार मांडणे व खोट्या क्रांतीच्या कल्पना उराशी बाळगून आपण सर्व समाजाचे नेतृत्व करीत आहोत, अशा दिवास्वप्नात राहणे. हे लोक त्यांच्या आयुष्यभर संघ व त्यांच्या शाखा यांचा द्वेष करत राहिले. पण राष्ट्र सेवा दलाच्या शाखा बंद पडल्या, काम बंद पडले. याकडे त्यांचे दुर्लक्ष होत गेले. काँग्रेसवाल्यांनी टाकलेल्या तुकड्यावर आपल्या निरनिराळ्या संस्था चालवणे व त्यावर आपल्या दैनंदिन गरजा भागवणे, यावरच ही मंडळी दिवस आनंदात काढत आले आहेत. त्यांनी असा विचार करावा, महाराष्ट्रात ग्रामपंचायतीपासून लोकसभेपर्यंत त्यांच्या लोकप्रतिनिधींचे शतक तरी त्यांना गाठता येते का? जनतेशी, समाजाशी यांची नाळ तुटली आहे. आंदोलन, उपोषण, संघर्ष हेसर्व शब्द ते विसरले आहेत. संघटन, त्याग यांच्या स्वप्नातही राहिले नाही. हे असे का झाले? याचे आत्मपरीक्षण यांना करावयाचे नाही. खरे म्हणजे आपल्या विचारसरणीची, आपल्या पक्षाची ही अवस्था का झाली आहे? याबद्दल डॉक्टर बाबा आढाव, डॉक्टर कुमार सप्तर्षी यांनी आमरण उपोषण करून आपण आत्मक्लेष करावा. कोणीतरी जाणता राजा आपणास उठून बसवत आहे, म्हणून प्रसिद्धीसाठी या वयात आत्मक्लेष उपोषण करावे लागत आहे. यासारखी दयनीय अवस्था कोणाही राजकीय व सामाजिक कार्यकर्त्यावर, नेत्यावर येऊ नये. यांनी आत्मक्लेष करण्यापेक्षा आत्मपरीक्षण व आत्मचिंतन केल्यास आपल्या सुखासीन आयुष्यामुळे आपण एका चळवळीचे पूर्ण वाटोळे केले आहे हे यांच्या लक्षात येईल. आता उर्वरित दिवस रामनाम घेत राहा, असा मी यांना सल्ला देऊ शकत नाही, पण त्यांनी त्यांच्या चळवळीच्या अखेरच्या दिवसांत संघ, हिंदुत्व, हिंदुधर्म यांचा द्वेष करत राहावे, एवढेच त्यांच्या हाती आहे. सत्तेसाठी तडजोडी करत ज्यांची पूर्ण आयुष्ये गेली. त्यांना आत्मक्लेषाखेरीज आता पर्याय राहिला नाही. 

-ॲड. अनिल रुईकर  ( ९८२३२५५०४९ )